Afsluiten in Yogyakarta

Sanur, 21 december 2016

Lieve familie en vrienden,
Op dit moment verblijven wij op Bali, in het huis van vriendin Gerda, die zelf op vakantie in Nederland is. Het is heerlijk om de ‘Indonesië-periode’ zo, in alle rust, af te kunnen sluiten. Het is inmiddels natuurlijk wel de hoogste tijd om nog iets te schrijven over wat ons de laatste twee maanden, na het schrijven van ons vorige verslag, heeft beziggehouden.

Verhuizing
Eind oktober kwam Sabine (de leerkracht die ik verving) terug naar Yogya en zodoende moesten Henk en ik verhuizen. We vonden een mooie, ruime kamer in ‘Villa Sambal’, een guesthouse dat door een van de ouders wordt gerund, in een gezellige toeristenbuurt dichtbij de school. Helaas werd het verblijf daar, bij tijden, een beetje verpest door het kabaal van de moskee in de buurt. ’s Morgens om vier uur werd ik gewekt door de eerste gebedsoproep en vervolgens lukte het mij niet om weer in slaap te komen. Ook de andere dagelijkse oproepen verstoren al je bezigheden van dat moment. Na een tijdje werd dat behoorlijk irritant. We hebben de laatste maanden gebruikt om nog wat meer van Yogya te zien, onder andere door stadswandelingen te maken en samen rondtoerend op de motor.

img-20161220-wa0009
Met collega Chantal een afscheidsdineetje in een straatrestaurant

Eind oktober kwam Hendrik enkele dagen bij ons op bezoek. Het was heel fijn om hem even te zien. Vanwege mijn werk was er geen gelegenheid voor uitgebreide uitstapjes maar we hebben natuurlijk wel het een en ander ondernomen. Henk en Hendrik hebben samen Yogya verkend, we hebben gezwommen en we zijn naar een 3D-filmvoorstelling in een super-de-luxe bioscoop geweest, zodat er voor Hendrik – die bij Pathé werkt – ook op zakelijk gebied nog iets interessants te zien was. Overigens waren we die avond de enige gasten in de zaal.

img-20161220-wa0023
Een nieuwe smartphone uitzoeken voor Ma.

Laatste dagen op De Taaltuin

De laatste weken op De Taaltuin stonden in het teken van het Sinterklaasfeest op zaterdag 3 december. Het was een hele organisatie voor mijn collega Chantal en mij. We hadden een ruimte afgehuurd in een restaurant, vlakbij school, want het Sinterklaasfeest is altijd een belangrijk ontmoetingsmoment voor de Nederlandse en Belgische gezinnen. De organisatie verliep niet helemaal vlekkeloos, mede vanwege het bijzonder slechte weer die dag. Sint en zijn vijf Pieten zouden met de dokar (paardenkoets) aankomen maar dat moest op het laatste moment een betjak (fietstaxi) worden. Natuurlijk speelde ook hier het probleem van de wel-of-niet zwarte Piet. We hebben voor gekleurde Pieten gekozen en, hoewel we hier van te voren wat negatieve opmerkingen over hadden gehoord, heeft niemand er verder commentaar op gehad en de kinderen….. volgens mij hebben die het verschil niet eens opgemerkt!

sinterklaas-in-betjak
Sinterklaas en Pieterbaas reizen met een betjak door regenachtig Yogyakarta
Enkele Pieten op de scooter

Op 5 december ging Sabine weer aan de slag en heb ik afscheid genomen van de kinderen en de collega’s; een beetje met ‘pijn in het hart’ want ik heb hier een erg leuke tijd gehad! Yogyakarta wordt bezocht door grote aantallen toeristen en die gaven mij altijd het gevoel: “Jullie zijn hier maar voor een paar dagen maar ik werk hier lekker!” Ik zal het missen.

Naar Australië

Nu we toch in dit deel van de wereld waren, leek dat ons een mooie gelegenheid om nog een keer bij Marije op bezoek te gaan. Vorig jaar zagen we haar nog in Australië en ik had toen het idee dat een reis naar Australië er de eerstvolgende vijf jaar wel niet in zou zitten: hoe anders kan het lopen!

op-de-boot-in-darwin
Sunset cruise door de haven van Darwin

Marije huurt sinds enkele maanden, met hond Jack, een eigen huis met twee slaapkamers en wij konden er nog makkelijk bij. Marije had een weekje vrij genomen om ons nog wat van de omgeving te laten zien, hoewel het nog een beetje spannend was of alles door kon gaan vanwege de regentijd die op uitbreken stond. 

img-20161220-wa0001
Met Marije in Litchfield National Park

We verbleven twee nachten in Litchfield National Park waar we genoten van het natuurschoon en van het zwemmen in de kloven. Verder sliepen we nog een nachtje in Katherine en bezochten we Edith Falls, waar we vorig jaar ook al waren, zodat het verschil te zien was tussen de droge tijd en de – daar al begonnen – regentijd. De watervallen waren nu veel groter en woester en bij het zwemmen stond er een sterke stroming.

marije-en-hylkje-edith-falls
Bij Edith Falls in Nitmiluk National Park

 

img-20161220-wa0005
Jack uitlaten op het srtand van Darwin

In de namiddagen in Darwin maakten we mooie strandwandelingen om Jack uit te laten. Het verschil tussen Australië en Indonesië is enorm groot. Waren we in Yogya al weer een beetje gewend geraakt aan kabaal, stank, druk verkeer, straatvuil enzovoort, in Darwin is alles supernetjes: brede wegen, weinig verkeer en alles verloopt geordend. Het was trouwens wel heel, heel erg heet in Darwin: 37 graden in de schaduw!

 

 

 

Tijdsbesteding van Henk

Terwijl Hylkje druk was met de lessen op de Nederlandse school, was er voor mij (Henk) een andere taak. Een oud-student uit Timor, inmiddels docent aan de christelijke universiteit Satya Wacana te Salatiga, vroeg of ik in Salatiga – ongeveer twee uur rijden van Yogyakarta – een gastcollege wilde geven over de nieuwtestamentische ethiek, een vak dat ik in de vorige eeuw aan de theologische faculteit in Kupang gaf. Ik voelde me zeer vereerd natuurlijk, maar het kostte wel wat moeite om me weer in te werken in deze materie. Weliswaar heb ik vijfentwintig jaar geleden in het Indonesisch een boek geschreven over dit onderwerp, maar sinds die tijd heb ik me voornamelijk met andere zaken beziggehouden. Bij het teruglezen begreep ik soms niet wat ik destijds zelf geschreven had. Maar omdat Hylkje nogal druk was, had ik gelukkig tijd genoeg om zowel de taal als de stof bij te spijkeren, zodat het allemaal redelijk goed is verlopen. Hetzelfde college kon ik daarna ook nog aan de christelijke universiteit Duta Wacana in Yogyakarta geven, waar een aantal oud-studenten bezig is met een vervolgstudie. Hier mocht ik ook nog een openbare les geven over een door mijzelf gekozen onderwerp: ‘Ontstaan en Groei van de Nederlandse Kerk te Londen’. Deze kerk – mijn voorlaatste gemeente als predikant – is de eerste (oudste) Nederlandstalige Protestantse Kerk ter wereld en aandacht daarvoor is in het Lutherjaar, 500 jaar na de Hervormingsdag, wel passend.

Komt mijn vader wel in de hemel?

Vanuit Yogyakarta gezien ligt Salatiga aan de andere kant van de vulkaan Merapi, iets hoger op een helling, waardoor het er koeler is. We bleven er een weekend, waardoor we ook een deel van de stad en de omgeving konden verkennen. Door een delegatie van studenten werden we weer teruggebracht naar Yogyakarta. Later zouden oud-studenten uit Salatiga en Yogyakarta samen nog een uitzwaai-rijsttafel organiseren. Bij deze gelegenheden konden we wat dieper ingaan op de situatie van christenen in Indonesië.

Selfie met oude en nieuwe studenten aan de rijsttafel

Voor de mensen hier komen de godsdienstige verschillen heel dichtbij. Een studente vertelde mij over haar situatie. Ze is opgegroeid als kind in een gemengd gezin, met een moslim als vader en een christelijke moeder. Zij, als christelijk meisje, maakt zich zorgen over het zielenheil van haar vader. Zij en haar moeder geloven in Allah, Vader, Zoon en Heilige Geest. Vader gelooft in Allah, die niemand – ook geen Kind – naast zich heeft. (In het Indonesisch betekent het woord ‘Allah’ God. Zowel christenen als moslims spreken God aan als ‘Allah’). Hoe moet dat nou, als vader niet in de Drie-enige God gelooft; kan hij dan wel in de hemel komen? Om een antwoord te krijgen op die vraag was zij theologie gaan studeren.

Jilbab en hotpants

In Indonesië is godsdienst vanzelfsprekend. Voor de grondwet zijn alle godsdiensten gelijk. In de drukke winkelcentra van Yogya zie je zowel vrouwen die zich volledig bedekken als meisjes die in hotpants rondlopen. Veel jonge vrouwen dragen een hoofddoek, met daarbij strakke kleding, die het lichaam wel bedekt maar verder weinig te raden overlaat. Als je hier over straat loopt, kun je je niet voorstellen dat hier ooit een strenge vorm van Islam zal inburgeren.

Toch is er wel spanning voelbaar, die wordt veroorzaakt door wat genoemd wordt de ‘arabische islam’, die – zoals men dat hier noemt – een ‘woestijngodsdienst’ is. Imams uit deze groep willen de strenge regels van de woestijncultuur in heel Indonesië invoeren. Door deze leiders worden fatwa’s uitgevaardigd, die tot doel hebben de omgeving te vrijwaren van niet-islamitische elementen. Vooral in deze tijd voor Kerst ergeren zij zich aan wat ze noemen de on-islamitische attributen, die overal op straat en in de winkelcentra te vinden zijn: rendieren met een slee, zuurstokken, kerstballen, kerstmanmutsen, rendiergeweien, kerstbomen met kerstballen, kunstsneeuw en zo voort. Deze lieden vinden dat deze attributen niet in het openbaar vertoond mogen worden, omdat moslims daarvan van streek zouden kunnen raken. De afgelopen weken was er een aantal incidenten. Een burgemeester in Noord-Sumatra verbiedt moslims Oud en Nieuw te vieren, want het gaat hier om een christelijke jaartelling.  Op Java moest een grote kerstviering worden afgelast, omdat die in een openbare ruimte (een hotel) zou worden gehouden en de massa dreigde deze te verstoren. Iemand riep dat kerstversieringen in winkelcentra niet getolereerd konden worden, dus werden verschillende winkelcentra ‘schoongeveegd’ door groepen jongemannen. Een zangkoor dat in een winkelcentrum kerstliedjes zong, werd door moslims het zingen onmogelijk gemaakt. Het is net als in Nederland: er hoeft maar iemand “minder, minder, minder” te roepen en er staan potige mannen klaar die daar dan wel voor zullen zorgen. Het is verontrustend dat de politie en andere ordehandhavers hier geen duidelijk standpunt innemen en de massa zijn gang laat gaan.

Waar christenen in het hele land gespannen naar uitzien, is de rechtszaak tegen de gouverneur (burgemeester) van Jakarta, die bekend staat onder de naam Ahok. Hij is christen en Chinees, dus lid van twee minderheidsgroeperingen. Ahok wordt ervan beschuldigd moslims beledigd te hebben. De grote schreeuwers roepen nu dat het de aangestelde rechters niet kan worden toevertrouwd hierover te oordelen, maar dat het volk moet bepalen of hij schuldig is. Het is zeer spannend of de jonge democratie stand kan houden tegenover de schreeuwers. Als we moeten afgaan op wat er in de rest van de wereld – inclusief ons eigen land – gebeurt, moeten we ons hart vasthouden.

Brievenbus in Yogya: de lichting is geschied.

 

Afsluiten Indonesië-periode op Bali

Dan zijn we nu dus nog, ter afsluiting, een weekje in Sanur op Bali. We doen een beetje rustig aan: een beetje rondfietsen of bij een strandtent wat drinken. Sanur is populair bij Nederlandse overwinteraars; vorig jaar zaten er zo’n vierhonderd samen in één hotel! Het is hier zeer gemoedelijk vergeleken bij de badplaatsen aan de zuidwestkust, Kuta en Legian, waar de meeste bars en grote nachtclubs zijn. Ook Bali is niet meer ‘wat het vroeger was’; de drugshandel schijnt er welig te tieren en wee degene die met drugs wordt opgepakt. Op het moment lees ik (Hylkje) het boek ‘Hotel K’ over een grote gevangenis op Bali, waar je je leven niet zeker bent in een wereld van drugs en drugshandel. De Balinezen zitten met het probleem dat hun cultuur en hun eiland kapotgemaakt worden door hotelketens en de duizenden toeristen die het eiland overspoelen en waarvan een aantal zich behoorlijk misdraagt. Maar tegelijkertijd zijn het de toeristen die de economie draaiende houden en voor welvaart zorgen. Een akelig dilemma.

Over een weekje hopen we weer op het vliegtuig naar Nederland te stappen. Met Oud- en Nieuw zijn we in Schiedam en in januari zullen we een aantal van jullie eindelijk weer eens terug zien. De nieuwjaarsbijeenkomsten van beide families staan in elk geval al in de agenda! Naar het zich laat aanzien, zal dit voorlopig ons laatste reisverhaal zijn. Met de serene en rustige kerstscene uit de kathedraal van Lima, Peru, wensen we onze lezers Gezegende Kerstdagen en een Gelukkig Nieuwjaar.

    

                  Een gezegende en vredige Kerst Gewenst. Hylkje en Henk